Consumenten & producenten
Ooit werkte ik eens samen met een collega die de wereld wel eens verdeelde in consumenten en producenten. Consumenten zijn mensen die de wereld consumeren en producenten zijn mensen die de wereld produceren. Mensen die de wereld gebruiken en mensen die de wereld maken.
Een goed voorbeeld van een consument is iemand die zijn/haar ontbijtje eet, gaat werken teneinde geld te verdienen, terug komt, een avondmaaltijd nuttigt, TV kijkt, commentaar op het nieuws heeft en uiteindelijk weer gaat slapen. Een dag waarin er weinig aan de wereld gebouwd is.
Een voorbeeld van een producent is iemand waarvoor werk vooral iets is om bij te dragen aan de wereld, die in vrije tijd creëert, bezig is, die geen commentaar heeft maar er iets aan doet.
Soms is het zalig om zo zwart/wit te denken. Heerlijk zo'n tweedeling. Je bent of het één of het ander. En er is niets daartussen. Vooral de extremen van die twee kanten opzoeken. Ook deze zomer kwam tijdens de vakantie deze hele discussie over consumenten en producenten weer eens naar boven. Met andere mensen voer je zo'n discussie ook anders. We gingen niet meer de extremen maar vooral de grijstinten van deze stelling opzoeken. Ieder mens heeft een consumerende en een producerende kant in zich. Het ene moment consumeren we en het volgende moment produceren we. Soms is het nodig om gewoon even de wereld tot je te nemen, even niets te doen, even rust te nemen, terwijl op een ander moment het heerlijk is om iets te maken, om voldoening te vinden in het feit dat je iets hebt bijgedragen.
Neem nou bijvoorbeeld een sportvereniging. Als je daar lid van bent kun je heerlijk sporten. Het consumeren van de vereniging. Tegelijkertijd gebeurt er van alles en nog wat in zo'n vereniging. Daar kun je commentaar op hebben, vinden dat het niet goed geregeld is, vinden dat het eigenlijk anders zou moeten. Je blijft dan consumeren. In diezelfde sportvereniging zou je ook kunnen gaan produceren. Als je vindt dat het anders kan, dan kun je ook een functie op je nemen waarin je ook daadwerkelijk iets kan veranderen. Op dat moment combineer je het consumeren en het produceren.
Consumeren en produceren is voornamelijk een verschil in innerlijke houding. Als consument willen we dat alles wat we consumeren tegen een zo goed mogelijk prijs/prestatie wordt aangeleverd. We willen bijvoorbeeld veiligheid op straat. Dat consumeren we. Die moet zo hoog mogelijk zijn. Tegelijkertijd willen we daar niet een hele grote prijs voor betalen zoals het inleveren van onze privacy. Als de prijs hoog is (zoals het betalen van belastinggeld) en de prestatie laag (we zien te weinig blauw op straat) dan zijn we niet tevreden. Op dat moment kijken we niet naar onszelf, maar gaan we terug naar de leverancier.
Produceren is het nadenken over hoe je iets kunt creëren. En datgene wat je gecreëerd hebt, is je eigen verantwoordelijkheid. Als de prijs/prestatie niet voldoende is, ga je terug naar jezelf.
Zo gaat consumeren en produceren ook over het dragen van verantwoordelijkheid voor deze wereld en de omgeving waarin je leeft.
Zo gaat het ook op je werk. Je kunt de organisatie tot je nemen en dat als een gegeven beschouwen waar je niets aan kunt doen Er rest je dan niets anders dan consumeren. Toch kun je ook gaan produceren. Je kunt gaan beseffen dat jij een radertje in het grote geheel bent en als je anders gaat draaien, ook het grote geheel gaat veranderen.
Eén van de meest lastige situaties ontstaat als er in jezelf een strijd ontstaat tussen consumeren en produceren. Als je als consument niet tevreden bent en als producent denkt er een oplossing voor te hebben, terwijl je als consument op je stoel blijft zitten. Er rest je dan niets anders dan het beter te weten, commentaar te leveren maar er niets aan te doen.
Het bestaan van een producent is één grote onzekerheid. Iedere producent steekt immers zijn kop boven het maaiveld uit. Willen de consumenten mijn producten wel? Is mijn prijs/prestatie uiteindelijk wel in orde? Stel dat je uiteindelijk besluit om eens iets te doen aan je sportvereniging en je neemt een functie op je, je besluit eens iets te doen aan hoe het gaat in jouw organisatie en je neemt plaats in de ondernemingsraad, je besluit iets te doen aan de onvrede op je afdeling en hebt een gesprek met je baas, je besluit iets te doen aan je relatie en gooit je problemen op tafel. Op dat moment wordt je kwetsbaar. Misschien zien ze je probleem niet eens. Misschien vindt niemand je oplossing goed. Willen ze je oplossing niet of moeten ze hard lachen om je oplossing. Als producent krijg je altijd weer te maken met consumenten, en dan is de cirkel weer rond.
Toch is er nog een derde mogelijkheid om de situatie waar je in zit te doorbreken. Je hoeft niet eens producent te worden, maar je kunt ook gewoon stoppen consument te zijn. Als het niet goed gaat op je afdeling hoef je geen wereldverbeteraar te worden. Je kunt ook gewoon stoppen met het meedoen in alles waar het niet goed gaat en je eigen weg gaan varen. Het doen zoals jij vindt dat het zou moeten. Je kunt stoppen met het teruggaan naar de leverancier met allerlei commentaar maar het gewoon op jouw manier gaan doen. Op de manier waarop je denkt dat het goed is. We kunnen immers niet allemaal minister van binnenlandse zaken worden om voor de juiste prijs/prestatie veiligheid te leveren. Wat we wel kunnen doen is in onze eigen omgeving, in ons eigen leefgebied voor veiligheid zorgen. Als iedereen binnen zijn eigen mogelijkheden daar een heel klein stukje verantwoordelijkheid voor draagt, dan ontstaat het alsnog.
Zo kun je bij jezelf je eigen consumerende en producerende gedrag gaan onderzoeken. Je kunt gaan kijken op welke momenten en in welke situaties je aan het consumeren bent. Je kunt gaan kijken naar de momenten en situaties waarin je aan het produceren bent. Dat onderzoek kan je helpen inzicht in jezelf te krijgen. Met de resultaten van dat zelfonderzoek kun je gaan stoeien. Klopt je consumeren en produceren? Is er voldoende evenwicht tussen je consumeren en produceren? Dat hoeft niet een grote grijze massa te zijn, maar je kunt het ook opsplitsen. Hoe zit dat in je werk? In je vrije tijd? In je hobby's? In je relatie? Ten opzichte van je kinderen? Etc.
Een dergelijke gedachtegang of stelling (zoals: ik besta als consument en producent) kun je altijd gebruiken om een nieuw licht op jezelf te laten schijnen en misschien dat dat nieuwe licht een klein stukje bijdraagt aan je zelfbewustzijn.
