Burnout "State Of Mind"

Soms houden mij van die hele existentiële vragen bezig. Een vraag zoals "Burnout, wat is dat eigenlijk?". Dat lijkt misschien een rare vraag voor iemand die zich dagelijks met de begeleiding van burnout bezig houdt, maar het is eigenlijk dezelfde vraag als "wie ben ik?". Ook die vraag stellen we onszelf wel eens om gewoon weer eens even met een verse blik te kijken. Gisteravond lag ik in mijn bed over het burnout gebied te mijmeren ...

Als iemand aan een aantal symptomen voldoet, dan noemen we dat burnout. Als je erg emotioneel bent, constant moe terwijl je toch niet kunt slapen (want je ligt te piekeren) en die dingen werken zover door dat je niet meer kunt werken, dan noemen we dat bijvoorbeeld burnout. Die symptomen zijn voor iedereen met een burnout verschillend. Verschillend in vorm, verschillend in omvang, verschillend in aantal, verschillend in evenwicht. Maar aan het eind van de rit is iedereen burnout. En daar gaan we wat aan doen.
Daarin doen we eigenlijk iets raars. Het fenomeen burnout gaat met ons aan de haal. Doordat we er een sticker opgeplakt hebben, gaan we met die sticker aan de slag. Klopt dat eigenlijk wel? Zouden we ons in plaats van met die burnout bezig houden niet gewoon moeten bezig houden met de oorzaken van al die symptomen? Ik merk dat ik bijvoorbeeld in mijn dagelijkse werk als coach weinig met burnout bezig ben. Ik hou me eigenlijk alleen maar bezig met die symptomen. Waar komen ze vandaan? Wat valt er aan te doen?
Wat zou er gebeuren als we burnout nou gewoon schrappen. Ritueel verbranden. Doen alsof het niet meer bestaat. Nooit meer diagnosticeren. Dan houdt iedereen die nu met een burnout bezig is een aantal symptomen over die vragen om er iets aan te doen.

In 1993 kwam ik voor het eerst in aanraking met het fenomeen "burnout". Ik werkte voor een Amerikaanse organisatie die zich bezig hield met de inrichting van callcenters. Als medewerkers daar teveel negatieve impulsen kregen, bijvoorbeeld te veel negatieve klanten, dan koste dat zoveel energie, dat zij op raakten, er geen zin meer in hadden, dan werd dat burnout genoemd. Zij hadden daar een simpele formule voor. In het callcenter diende een verhouding te zijn van 12 gesprekken die als positief werden ervaren tegenover 1 gesprek dat negatief werd ervaren. Soms vraag ik mij wel eens af of we niet gewoon naar een dergelijke verhouding toe moeten. 12 positieve elementen tegenover 1 negatief element. 12 goede gesprekken tegenover 1 negatief gesprek met je baas. 12 leuke dagen op je werk tegenover 1 vervelende dag op je werk. Of 12 leuke uren tegenover 1 vervelend uur.

Een andere vraag die mij bezig hield is de vraag waarom we tegenwoordig zoveel burnout tegen komen terwijl de meeste mensen 20 jaar geleden nog nooit van het fenomeen gehoord hadden? Natuurlijk is de naam nieuw. Vroeger werden mensen "overspannen". Maar het aantal mensen dat overspannen was, was vele malen lager dan het mensen dat tegenwoordig burnout is. Is het dan een modeverschijnsel? Een tijdsbeeld? Kunnen we tegenwoordig in psychologische zin minder goed met de wereld omgaan dan vroeger? Is burnout soms het resultaat van onze moderne opvoeding? Of is de wereld zodanig veranderd dat hij veel meer van ons vraagt en zijn wij niet met die verandering meegegroeid?

Vaak worden er oproepen gedaan aan mensen met burnout om mee te werken aan onderzoeken naar burnout. Die onderzoeken hebben als uitgangspunt altijd "burnout". Maar als dat fenomeen nou helemaal niet bestaat, dan valt er op dit gebied van alles en nog wat nieuw te bekijken. Zou het mogelijk zijn een onderzoek te doen naar burnout zonder het begrip burnout daarin te betrekken? Hoe zit het dan met de arbeidsverhoudingen? Hoe zit dat met onze psychologische weerbaarheid? Hoe is de maatschappij in de laatste 50 jaar veranderd en in hoeverre zijn wij in psychologische zin in staat geweest om daarin mee te groeien?

Al mijmerend moest ik denken aan een liedje van Billy Joel over New York. Hij heeft vakantie en kiest er voor om met de bus naar New York te gaan. En terwijl hij (nog) helemaal niet in New York is, voelt hij zich wel helemaal New York. Hij kan het proeven, voelen, ruiken, beleven, etc. En hij zingt dan "New York state of mind". Misschien is dat met burnout wel precies hetzelfde. Zijn we het niet maar voelen we ons het wel. Burnout state of mind.

Nu ik de mijmeringen van gisteravond opschrijf wordt het mij ook weer duidelijk waarvoor de mijmeringen dienen. Ze brengen me terug bij de essentie van mijn werken met burnout. Ze zorgen ervoor dat ik me niet laat afleiden door het vakgebied. Juist doordat ik tijd en ruimte inruim om over het vakgebied na te denken. Daardoor kan ik in het bos de bomen weer kan zien. Met het bos kan ik niets. Als ik het bos beter wil maken, dan is het gewoon een kwestie van de bomen verzorgen en niet het bos. Want het bos bestaat helemaal niet. Dat is gewoon een benaming die wij aan een verzameling bomen hebben gegeven. En een den heeft een andere grond en verzorging nodig dan een eik. En het ene bos is het andere niet. Het begrip bos is hetzelfde als het begrip burnout. Het bos zegt niets over hoeveel bomen er zijn. Wat voor soort bomen. Wat voor soort grond er is. Hoeveel hectare land het is. Wat het bos nodig heeft. etc. Zoals burnout niets zegt over wat er aan de hand is. Over welke specifieke onderwerpen het gaat. Hoe de verhoudingen tussen die onderwerpen zijn. Wat de verschillende onderwerpen nodig hebben.